واکسن فلج اطفال بخشی از واکسیناسیون مهم کودکان است که باید در مورد آن اطلاعات کافی داشته باشید. در این مطلب می‌توانید با واکسن فلج اطفال کودکان آشنا شوید.
واکسن فلج اطفال چیست؟
واکسن فلج اطفال از بدن در مقابل بیماری پولیو یا همان فلج اطفال محافظت می‌کند. فلج اطفال یک بیماری بسیار عفونی است که به وسیلۀ ویروسی که به سیستم عصبی حمله می‌کند ایجاد می‌شود. قبل از اینکه این واکسن در سال ۱۹۵۴ ساخته شود، سالانه هزاران مورد فلج اطفال گزارش می‌شد و هر ساله، هزاران نفر در اثر ابتلا به این بیماری می‌مردند.
تا ۹۵ درصد از افراد مبتلا به ویروس فلج اطفال هیچ نوع علائمی ندارند و بسیاری از کسانی هم که بیماری‌شان آشکار می‌شود، تنها علائم خفیفی مثل گلودرد، تب، دل‌درد یا حالت تهوع را نشان می‌دهند. علائم کمتر شایع این بیماری شامل سردرد، خشکی گردن، پشت یا پاها است و کمتر از یک درصد از افرادی که فلج اطفال را می‌گیرند فلج می‌شوند.
شیوع فلج اطفال هنوز هم در آفریقا و خاورمیانه اتفاق می‌افتد. بنابراین، یک مسافر به راحتی می‌تواند فلج اطفال را به کشورهای دیگر وارد کند. اما کارشناسان معتقدند که واکسن فلج اطفال ممکن است در یک دهۀ آینده این ویروس را از تمام جهان ریشه‌کن کند.
واکسن فلج اطفال به صورت تزریقی دریافت می‌شود یا خوراکی؟
از تاریخ اول بهمن ماه ۱۳۹۷ تا آخر بهمن ماه ۱۳۹۷ قرار شد که تمام کودکان متولدشده از تاریخ یکم فروردین ماه ۱۳۹۵ تا شهریور ماه ۱۳۹۷ در ایران، یک دز واکسن تزریقی سه سروتیپی دریافت کنند اما این خبر باعث نگرانی‌ها و سؤالاتی برای والدین شد. برای روشن شدن این مطلب و قبل از هر چیز باید گفت که اگر فرزند شما جزء متولدین سال ۱۳۹۵ و بعد از آن است، باید با یک مرکز بهداشت نزدیک محل زندگی‌تان یا مطب پزشک کودکتان تماس بگیرید و زمان مشخص مراجعه برای تزریق واکسن فلج اطفال کودکتان را بپرسید تا فرزندتان بتواند به‌موقع این واکسن را دریافت کند.
اما به‌طورکلی، در حال حاضر هنوز در ایران دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد؛ واکسن خوراکی و تزریقی. برای کودکانی که اکنون در ایران متولد می‌شوند هر دو نوع این واکسن‌ها در زمان‌های مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرد. واکسن خوراکی فلج اطفال که به قطرۀ فلج اطفال یا OPV شناخته می‌شود حاوی ویروس زنده و ضعیف‌شده است. OPV در ایجاد ایمنی علیه ویروس فلج اطفال بسیار مؤثر است. با این وجود، دریافت آن در موارد بسیار نادر ممکن بود منجر به فلج شود. اما نوع تزریقی واکسن یا همان IPV، حاوی ویروس غیرفعال‌شده یا به اصطلاح کشته‌شدۀ فلج اطفال است. در واکسن‌های تزریقی هیچ گونه خطر ابتلا به ویروس از محیط یا از ویروس موجود در واکسن وجود ندارد. بنابراین در کودکانی که دچار نقص ایمنی جدی هستند با توجه به تشخیص پزشک ممکن است قطرۀ خوراکی فلج اطفال داده نشود و فقط واکسن تزریقی آن مصرف شود.
چرا واکسن فلج اطفال جایگزین قطرهٔ فلج اطفال شد؟
در برخی کشورها همۀ چهار دوره‌ٔ واکسن فلج اطفال غیرفعال یعنی IPV، به صورت تزریقی دریافت می‌شوند. گاهی، این واکسن‌ها همزمان با واکسن‌های سه‌گانه، هپاتیت B یا واکسن هیب زده می‌شوند.
نوع دیگر این واکسن یعنی واکسن فلج اطفال خوراکی یعنی OPV، که از یک نسخۀ زنده و ضعیف‌شدۀ ویروس ساخته می‌شود، از سال ۲۰۰۰ دیگر در برخی کشورها استفاده نشده است، چون واکسن فلج اطفال خوراکی تا حدی از نوع تزریقی آن، مؤثرتر تلقی می‌شد.
همچنین متأسفانه، قطرهٔ خوراکی فلج اطفال یک عارضۀ جانبی بسیار نادر اما خطرناک داشت. بر اساس آمار موجود، برخی از افرادی که واکسن فلج اطفال خوراکی را دریافت کردند، به فلج اطفال مبتلا شدند و پس از آن پزشکان در برخی کشورها به این نتیجه رسید که این نرخ ریسک خیلی بالاست و آن را از برنامۀ خود حذف کرد. اما امروزه واکسن تزریقی فلج اطفال تا حدی ارتقا یافته است که می‌تواند با همان تأثیرگذاری واکسن خوراکی، از کودکان محافظت کند. در ایران بخشی از واکسیناسیون بر ضد فلج اطفال هنوز با استفاده از واکسن زندهٔ خوراکی صورت می‌گیرد.
واکسن فلج اطفال در چه سنی تزریق می‌شود؟
واکسن فلج اطفال تزریقی معمولاً در چهار ماهگی برای کودکان تزریق می‌شود و دادن قطرۀ فلج اطفال خوراکی به کودک در زمان‌های زیر انجام خواهد شد:
- بدو تولد
- 2 ماهگی
- 2 ماهگی
- 6 ماهگی
- ۱۸ ماهگی
- بین 4 تا 6 سالگی
چه کودکانی نباید واکسن فلج اطفال را دریافت کنند؟
کودکی که به آنتی‌بیوتیک‌های نئومایسین، استرپتومایسین و پلی‌میکسین بی، واکنش آلرژیک تهدیدکنندۀ زندگی داشته است یا به دز قبلی واکسن، واکنش شدیدی نشان داده است، نباید واکسن فلج اطفال را دریافت کند. کودکانی هم که به میزان متوسط تا شدیدی بیمار هستند، احتمالاً باید برای دریافت واکسن تا زمان بهبود صبر کند.
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال چیست؟
بسیاری از کودکان فقط در محل تزریق کمی احساس درد می‌کنند. اما هیچ عوارض جانبی جدی برای واکسن تزریقی فلج اطفال گزارش نشده است. اگر فرزندتان هر نوع واکنش نامطلوبی به این واکسن یا هر واکسن دیگری نشان می‌دهد، حتماً در مورد آن با پزشک کودک صحبت کنید.
